การปลูกบอนไซ

มารู้จักความเป็นมาของบอนไซกัน

บอนไซนั้นมาจากสองคำ คือ “บอน” แปลว่า ชามหรือกระถางขนาดเล็ก และคำว่า “ไซ” แปลว่า ต้นไม้ ซึ่งรวมกันก็แปลว่า ต้นไม้ที่ปลูกในกระถางหรือสวนกระถาง

บอนไซนั้นมีจุดเริ่มต้นจากประเทศจีน และมีบันทึกไว้ว่า “บอนไซ” มาจากคำว่า “Pen Tsai” ที่ใช้เรียกครั้งแรกในราชวงศ์จิ้น เมื่อ (ค.ศ. 265-420 ) แต่เดิมใช้เรียกต้นไม้เล็กๆที่ปลูกในสวนกระถาง โดยต้นไม้ที่ถูกเรียกว่าบอนไซนั้นไม่จำเป็นต้องเป็นต้นไม้แคระที่มาจากพันธุกรรม แต่เป็นเทคนิคของชาวจีนที่คิดค้นจนสามารถปลูกต้นไม้ให้มีขนาดเล็กลงและยังเติบโตอยู่ได้ในภาชนะที่กำหนด และจำลองเป็นสวนพร้อมทั้งยังตกแต่งด้วยก้อนหิน ซึ่งออกมาแล้วดูสวยงามและเป็นเอกลักษณ์

มาดูรูปแบบและขนาดของบอนไซกัน

รูปแบบบอนไซนั้นมีมากกว่า 100 รูปแบบ แต่ละแบบมีชื่อเรียกและวิธีทำที่แตกต่างกันออกไปการจำแนกบอนไซมีหลักการจำแนกจากรูปทรงและองศาของลำต้น ซึ่งแต่ล่ะต้นแตกต่างกันแม้จะนำต้นไม้ชนิดเดียวกันมาทำบอนไซประเภทเดียวกันก็ตาม และบอนไซก็มีทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่ มาดูรูปแบบคร่าวๆของบอนไซกันว่ามีแบบใดกันบ้าง

1.บอนไซไม้ทรงตรงมาตรฐาน (Formal Upright)

ลำต้นจะมีลักษณะตรงเป็นแนวดิ่ง กิ่งและใบของทั้งสองข้างเกือบจะเท่ากัน โคนต้นจะมีขนาดใหญ่ที่สุดและค่อยๆเล็กลงจนถึงปลายยอดของต้น มีความสวยงาม สง่าและมีภูมิฐาน

2.บอนไซไม้ทรงลำต้นเดี่ยวไม่ตรง (Informal Upright)

ลำต้นจะไม่ตรงซะทีเดียวเหมือนแบบแรก มีลักษณะของลำต้นที่เอนไปทางข้างใดข้างหนึ่งเล็กน้อย พุ่มใบที่แตกออกจากลำต้นทั้งข้างซ้ายและขวาจะไม่เท่ากัน

3.บอนไซไม้เอนชาย (Semi Cascade)

ลักษณะของลำต้นจะเองลงมากกว่า 45 องศาหรือเกือบขอบกระถาง ลำต้นอาจจะเอนไปข้างใดข้างหนึ่งของแนวตั้งก็ได้ แต่นิยมจะทำให้เอนไปในทางเดียวกัน

4.บอนไซไม้ตกกระถาง (Cascade)

ลำต้นเอนต่ำลงจากขอบกระถางและแตกกิ่งและพุ่มใบห้อยลงอยู่ต่ำกว่าระดับขอบกระถาง อาจจะห้อยลงมาจนต่ำกว่ากระถางจนทำให้ต้องหาที่รองกระถางสูงๆที่สามารถรองลำต้นเพื่อไม่ให้ลำต้นแตะกับพื้น

5.บอนไซไม้กวาด (Broom)

ลำต้นจะเป็นทรงตั้ง แต่ปล่อยให้การแตกกิ่แขนงและการแตกใบพุ่มออกเป็นแบบคล้ายไม้กวาด ซึ่งต้องคอยตัดแต่งกิ่งและต้องใช้ศิลปะในการแต่งกิ่งอยู่บ้าง

6.บอนไซไม้เอี้ยว (Informal Upright /Moyogi)

เป็นรูปทรงที่มักพบเห็นตามธรรมชาติ ดูเป็นศิลปะ ลำต้นของบอนไซจะมีรูปร่างเหมือนตัวอักษร “S” จะสามารถมองเห็นได้ชัดเจน ลำต้นด้านล่างจะมีขนาดใหญ่กว่าลำต้นด้านบน

พันธุ์ไม้ต่างๆที่ใช้ทำบอนไซ

พรรณไม้ที่ใช้ทำบอนไซนั้น ยกตัวอย่างเช่น ไทร ข่อย ข้าวตรอกพระร่วง เข็ม ชาดัด ชาฮกเกี้ยน ชาปัตตาเวีบ ตะโก เทียนทะเล และยังมีอีกหลายพันธุ์ไม้ที่นำมาทำบอนไซได้

สิ่งที่มือใหม่นั้นควรรู้ก่อนจะทำบอนไซ

พันธุ์ไม้แต่ละชนิดต้องการแสงแดด น้ำ และดินที่แตกต่างกัน การลดน้ำนั้นควรลดน้ำให้ชุ่มจนน้ำไหลออกจากก้นกระถางไม่ควรใช้ฟ็อกกี้ฉีดพ่นเพียงอย่างเดียวเพราะน้ำจะเปียกเฉพาะผิดดินเท่านั้นแต่ส่วนล่างยังแห้งอยู่ บอนไซทุกชนิดนั้นล้วนแล้วแต่ชอบแดดธรรมชาติ จึงไม่ควรนำมาไว้ในห้องเพราะบอนไซนั้นไม่ได้มีชีวิตอยู่ได้ด้วยแสงไฟนีออน บอนไซนั้นมีโรคและศัตรูพืชเช่นเดียวกับไม้ประดับทั่วไป บอนไซนั้นต้องการปุ๋ยซึ่งใช้ได้ทั้ง ปุ๋ยคอกและปุ๋ยเคมี หมั่นตัดแต่งกิ่งและเข้าลวดเพื่อจัดทรงให้อยู่ในสภาพที่เหมาะสมอยู่เสมอ

สรุป

บอนไซเป็นต้นไม้ที่มีขนาดเล็กและขนาดใหญ่มีรูปทรงที่หลากหลายสวยงามแตกต่างกันออกไปใครที่ชอบและอยากที่จะลองทำบอนไซดู ก็ให้ค่อยๆศึกษาพันธุ์ต่างๆว่าพันธุ์ไหนที่เราชอบจริงๆ ฝึกตัดแต่งกิ่งเข้าลวดในแบบที่เราชอบเป็นการฝึกความคิดสร้างสรรค์ไปในตัวด้วย และอีกทั้งการอยู่กับต้นไม้ซึ่งมีสีเขียวจะทำให้จิตใจของเรานั้นสงบและสดชื่นผ่อนคลายจากความเครียดต่างๆที่เข้ามาได้เป็นอย่างดี